Prof. dr hab. n. med. Andrzej Kułakowski
Powstanie i pierwsze lata działalności
Europejskiej Szkoły Onkologii (ESO)
i PFESO
Andrzej Kułakowski
EUROPEJSKA SZKOŁA ONKOLOGII (ESO) powołana została w Mediolanie 15 grudnia 1982 roku przez prof. Umberto Veronesiego.Powstanie ESO spowodowane było doniesieniami o stałym wzroście zachorowań na nowotwory w Europie oraz obserwacją, że ponad 20% zgonów w niektórych regionach spowodowanych było zbyt późnym rozpoznaniem lub niedostatecznym leczeniem. W wielu krajach Europy nie było również systemu ustawicznego kształcenia, podobnego do amerykańskiego Continuing Medical Education (CME), który okazał się efektywny, a tamtejsze odsetki wyleczeń były wyraźnie wyższe. Podstawowym zadaniem ESO miało być zatem szerzenie wiedzy o nowotworach wśród onkologów, lekarzy ogólnych i pielęgniarek.
Szkolenie miało polegać przede wszystkim na organizowaniu kilkudniowych, rezydencjalnych kursów i seminariów dla lekarzy pochodzących z różnych regionów Europy, które pozwalały na wymianę poglądów i doświadczeń. Bezpośrednie rozmowy i dyskusje uczestników z wykładowcami podczas wspólnych spotkań miały stwarzać wyjątkową możliwość integracji i wzajemnego poznania. Kursy prowadzone były w języku angielskim.
Początkowo kursy organizowano we Włoszech - w Mediolanie lub pięknie położonych zameczkach (Orta, San Gulio, Pomerio) lub podobnych miejscach posiadających idealne warunki i położenie (Stellina Palace w Mediolanie lub wyspa San Servolo w Wenecji).
Z biegiem lat powstały Biura koordynujące działalność ESO w poszczególnych regionach Europy (Mediolan, Paryż, Bruksela, Londyn, Ateny, Kopenhaga, Wiedeń, Moskwa) a nawet w Nowym Jorku dla Ameryki Północnej i w Buenos Aires dla Ameryki Łacińskiej. Europejska Szkoła Onkologii rozwija się nadal i działa aktywnie w Zjednoczonej Europie, integrując organizacje i centra onkologiczne krajów Unii Europejskiej.
W kwietniu 1983 r. otrzymałem od Umberto Veronesiego (którego znałem od 1967 r. z racji współpracy w ramach WHO Melanoma Group) list z informacją o powstaniu ESO i z zaproszeniem mnie do grupy doradców. Warto tu podkreślić, że mimo stanu wojennego ok. 20 onkologów z Polski uczestniczyło w kursach ESO w ciągu pierwszych lat jej działalności.
W 1988 r. dzięki kontaktom i przyjaźniom nawiązanym w obrębie WHO Melanoma Group oraz z onkologami krajów RWPG uzgodniłem z Umberto Veronesim zorganizowanie ESO w Polsce. Po raz pierwszy w Europie Wschodniej, „za żelazną kurtyną”, zorganizowaliśmy Europejską Szkołę Onkologii. Zachodzące wówczas zmiany polityczne były tak „intrygujące”, że znani wykładowcy zachodni zgadzali się przyjeżdżać bez należnych honorariów.
Organizowaliśmy 5-dniowe kursy dla około 40 osób w pałacu w Radziejowicach z udziałem wykładowców z zagranicy i z kraju. Słuchaczami byli onkolodzy z Polski (ok. 50%), z krajów ówczesnego Związku Radzieckiego, z Czechosłowacji, Węgier, Bułgarii i NRD. Od początku w organizacji pomagali koledzy i pracownicy z Centrum Onkologii, z niezawodnym, świetnym organizatorem – wówczas adiunktem Kliniki Chirurgii Onkologicznej - dr n. med. Wiesławem Różyckim-Gerlachem.
Kursy finansowane były, za zgodą ówczesnego Dyrektora prof. Jana Steffena, przez Centrum Onkologii i firmy farmaceutyczne – ale koszty były wówczas niewielkie.
Pierwsza Europejska Szkoła Onkologii na temat nowotworów układu moczowego odbyła się w maju 1988 r. Rok później omówiono nowotwory głowy i szyi, a w 1991 r. - zwalczanie bólu i zagadnienia psychologiczne w onkologii.
Po wstępnych doświadczeniach i zmianach ustrojowych powstała możliwość powołania fundacji dla prowadzenia kursów szkoleniowych w zakresie onkologii. W grudniu 1989 r., wspólnie z dr. Wiesławem Różyckim-Gerlachem (z kapitałem 140 USD ze środków prywatnych) powołaliśmy Polską Fundację Europejskiej Szkoły Onkologii (PFESO). Naczelnym celem była organizacja i finansowanie szkolenia w onkologii, co stało się możliwe od 1992 r., kiedy Fundacja otrzymała wymaganą ustawowo zgodę na prowadzenie różnych form działalności gospodarczej.
W roku 1990 rozwijająca się Europejska Szkoła Onkologii powołała Biuro dla Europy Środkowo-Wschodniej z siedzibą w Wiedniu. Jako członek tego Biura uzgadniałem tematykę kursów szkoleniowych w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
Pod koniec swojej kadencji, w 1991 r., prof. J. Steffen zawiadomił mnie, że chce powrócić do badań naukowych i zaproponował, abym został Dyrektorem Centrum Onkologii w Warszawie. Przystąpiłem do konkursu, wygrałem go i po prawie czterdziestu latach pracy w Instytucie, w tym dwudziestu jako Kierownik Kliniki Chirurgii i Zastępca Dyrektora ds. Klinicznych, objąłem we wrześniu 1991 r. stanowisko Dyrektora. Moim głównym zadaniem było zakończenie budowy i pełne uruchomienie działalności Centrum na Ursynowie.
Siłą rzeczy, mniej czasu, uwagi i pracy poświęcałem działalności PFESO, która w tym czasie - pod kierownictwem Prezesa dr n. med. Wiesława Różyckiego-Gerlacha – zainicjowała wszechstronną działalność gospodarczą (hurtownia leków, skład celny, apteka, klinika i przychodnia).
Bardzo dobrze i korzystnie dla obu stron przebiegała współpraca powstającego na Ursynowie Centrum Onkologii i PFESO. Jako Dyrektor niejednokrotnie załatwiałem część spraw (zakupy, zatrudnienie) przy pomocy Fundacji, co w okresie nieustannie zmieniających się przepisów oraz stałych niedoborów w budżecie Centrum znacznie ułatwiało organizację i rozwój tej instytucji.
Organizacją kursów, szkoleń i działalności stypendialnej od 1994 r. zajął się doc. dr hab. n. med. Wiesław T. Dura – Dyrektor Biura Współpracy z Zagranicą PFESO.
W trzecim kwartale 2023 r. fundacja zmieniła swoją nazwę na PFESO. Dostosowując się do zmieniających się potrzeb na rynku usług medycznych i tym samym – nowych okoliczności – Fundacja PFESO zmieniła również cele statutowe, dla których została powołana.