Zmiany na skórze: plamki, „pieprzyki”, krostki mamy wszyscy. Mogą to być znamiona wrodzone lub nabyte. Wrodzone towarzyszą nam od chwili narodzin. Nabyte pojawiają się w ciągu całego życia i nie mamy na to wpływu. Niektóre z nich, zwłaszcza zmiany barwnikowe, mogą stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia, a nawet życia. W ostatnich latach znacznie wzrosła zachorowalność na nowotwory skóry, w tym również na najgroźniejszego z nich – czerniaka. Na wysoką umieralność z tego powodu mają wpływ: niewielka świadomość społeczna, późne zgłaszanie się do leczenia, oraz błędna opinia, że usunięcie chirurgiczne przyspiesza złośliwy przebieg rozwoju tego nowotworu.

Co może wywołać nasze zaniepokojenie? 

Z jednej strony mogą to być zmiany, których wcześniej nie było na skórze, a które się pojawiły np. po opalaniu lub oparzeniu skóry. Z drugiej strony mogą to być zmiany, które mamy „od zawsze” i które zaczęły zmieniać swój wygląd: powiększają się (mają średnicę większą niż 5 milimetrów – większe od średnicy ołówka), „unoszą” się czy odstają od skóry, zmieniają zabarwienie, czyli zabarwiają się lub odbarwiają, a ich zabarwienie staje się nierównomierne, pojawia się owrzodzenie lub jakiś wysięk, który brudzi bieliznę.

Są to alarmujące dzwonki, by zgłosić się do lekarza – mówi dr Zbigniew Żurawski. Na ogół swoich znamion, „pieprzyków” nie czujemy. Sygnałem ostrzegawczym może być dla nas również fakt, że zaczynamy je „czuć”. Coś zaczyna strzykać, swędzić, szczypać – to także znak, że powinnyśmy się skonsultować ze specjalistą. Nawet patrząc okiem niefachowym i „nieuzbrojonym” w szkła powiększające, możemy stwierdzić rozmiar znamienia i jego kolor, równomiernie lub nieregularnie rozłożony barwnik i wygląd brzegu znamienia. Im więcej nieregularności, tym bardziej podejrzane jest znamię.

Dlaczego czerniak jest groźny? 

Ponieważ jak każdy nowotwór, potrafi zabić. Czerniak najczęściej daje przerzuty poprzez węzły chłonne. Rzadziej przerzuca się do wątroby, płuc i centralnego układu nerwowego. Często przebieg choroby bywa niezwykle szybki. Czerniak jest groźny również dlatego, że często lekceważy się objawy związane z jego pojawieniem się, co wynika zarówno z lekkomyślności, jak i z nieświadomości zagrożeń, które niesie za sobą ta choroba.

Wczesne wykrywanie. 

Każde podejrzane znamię barwnikowe należy jak najszybciej zdiagnozować. Zrobić to może wyłącznie lekarz specjalista. Po profilaktycznym wycięciu podejrzanej zmiany, oddaje się ją do analizy histopatologicznej. Tylko dzięki takiej analizie lekarz może, już bez żadnej wątpliwości, postawić prawidłową diagnozę.

Jak leczyć? 

Jedyne możliwe leczenie czerniaka to jego chirurgiczne wycięcie. Podobnie jak w przypadku innych nowotworów, tylko jego doszczętne usunięcie daje większe szanse wyleczenia.

Nie ma żadnych argumentów za nie wycinaniem zmian.  

Oczywiście decyduje o tym specjalista. Podejrzanej zmiany nie należy usuwać ani u kosmetyczki, ani tym bardziej samodzielnie. Tylko lekarz specjalista jest w stanie stwierdzić, po wykonaniu analizy histopatologicznej, obecność lub nieobecność czerniaka. Zabiegi usunięcia znamion innymi metodami (laserem lub przez zamrożenie) nie dają pewności, co usunięto, i w jakim zakresie. W takiej sytuacji prędzej czy później mogą pojawić się przerzuty. Natomiast pacjent, który poddaje się zabiegowi chirurgicznego wycięcia zmiany, dostaje na papierze informację o tym co mu wycięto i z jakim marginesem zdrowej tkanki.

Grupy podwyższonego ryzyka. 

Nie ma naukowych dowodów na proste dziedziczenie czerniaka. Natomiast jeśli w bliskiej rodzinie: rodzice, rodzeństwo chorowali na nowotwór, możemy skorzystać z konsultacji w poradni genetycznej.

Największa grupę ryzyka stanowią jednak osoby, które łatwo ulegają oparzeniom słonecznym.

Na ogół są to osoby z jasną karnacją i blond lub rudymi włosami oraz z licznymi zmianami barwnikowymi na skórze. Warto pamiętać, że oparzenie słoneczne objawia się już lekkim zaczerwienieniem skóry. Jest to objaw oparzenia pierwszego stopnia. Jeżeli wieczorem, po dniu spędzonym na słońcu, obserwujemy zaczerwienienie skóry lub bolesne zaczerwienienie skóry, to znaczy że tego dnia przedawkowaliśmy słońce i oparzyliśmy skórę.

Ilość przebytych w życiu oparzeń słonecznych zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka.

Jeśli na naszej skórze po pierwszym dniu opalania pojawią się piegi, to również znak, że nasza skóra źle znosi słońce i jest podatna na tę chorobę.

Czy czerniak boi się noża? 

Istnieje obiegowa opinia, że chirurgiczne usuwanie czerniaka przyspiesza rozwój choroby. Wedle tej opinii, jeśli usunięta zmiana okazuje się czerniakiem, to zabieg chirurgiczny tylko powoduje jej rozsianie. Nic bardziej mylnego – podkreśla kategorycznie dr Żurawski. Jest to informacja tyleż nieprawdziwa, co niebezpieczna, bo często powstrzymuje nas od wcześniejszej wizyty u lekarza, a tym samym zmniejsza szansę na całkowite wyleczenie. Jeśli wycięta zmiana czerniakiem nie będzie, tym lepiej. Pamiętajmy, że lekarz specjalista, najczęściej chirurg-onkolog, usuwa tylko te zmiany, które wyglądają podejrzanie, czyli: albo już są czerniakiem albo mogą się w czerniaka przekształcić. Usunięcie każdej podejrzanej onkologicznie zmiany zawsze chroni przed niebezpieczeństwem zachorowania na czerniaka skóry!

Artykuł z tyg. „Rewia” nr 28